Gelişmiş arama özelliği, kullanıcıların girdikleri anahtar kelimeler ve yaptıkları seçimler doğrultusunda istedikleri bilgilere daha kolay ulaşmalarını ve aradıkları konuyla ilgili sonuçların sıralanmasını sağlar. Pek çok arama motoru, veri tabanı ve kütüphane, kullanıcılarına gelişmiş arama imkanları sağlamaktadır. Her ne kadar farklı platformların sundukları gelişmiş arama seçenekleri farklı olsa da sıklıkla tarih ve kaynak türü gibi benzer arama seçenekleri de barındırmaktadırlar. İnternet sayfaları için Google, Yandex gibi birçok arama motorlarında, aratılan anahtar kelimelere ve aratılan içeriğin türüne göre farklı filtreleme seçenekleri sunan gelişmiş arama arayüzleri bulunmaktadır. Örneğin Google, bünyesinde birçok gelişmiş arama seçenekleri barındırmaktadır. Bunun için aratılmak istenilen şeyin türüne göre farklı gelişmiş arama arayüzleri sunmaktadır. Örneğin, internet siteleri ve dosyalar, görseller, videolar ve kitaplar için farklı gelişmiş arama arayüzleri sunmaktadır. Bu arayüzlere aşağıdaki internet adreslerinden erişilmektedir:  Web siteleri ve dosyalar: google.com/advanced_search Görseller: google.com/advanced_image_search Videolar: google.com/advanced_video_search Kitaplar: google.com/advanced_book_search Herhangi bir şey Google’da aratıldığında açılan ekrandaki “Araçlar” sekmesine tıklanıp daha sonra açılan “Gelişmiş Arama” seçeneğine de tıklanarak gelişmiş arama yapma ekranına gidilebilir. Eğer Google arama motoru arayüzden özellikle video, resim gibi kategorilerden gelişmiş arama yapılmak isteniyorsa ekranın üstündeki ilgili seçeneklere tıklanır ve o seçeneklerin seçili olduğu durumlarda görülen “Araçlar” seçeneğine tıklanır ve daha sonra açılan “Gelişmiş Arama” seçeneğine tıklanır. Böylece ilgili arama türü için gelişmiş aramanın yapılacağı arayüzler açılır. Gelişmiş arama seçenekleri arasında, girilen anahtar kelimelerin tamamını, tam yazım biçimlerini veya herhangi birini içeren ya da hiçbirini içermeyen sonuçları elde etme konusunda arama özellikleri bulumaktadır. Belirli tarihler veya sayılar arasında; dil, bölge,son güncelleme tarihi ile girilen site ve alan adı gibi birçok konuda filtreleme yapılabilmektedir. Ayrıca anahtar kelimelerin sayfa başlığında, sayfanın herhangi bir bölümünde, metinde, URL’de ya da bağlantılarda bulunma durumuna göre sonuçlar daraltılabilir  Bunların dışında kullanıcılara en alakalı sonuçların görüntülenmesini; arama sonuçlarının Microsoft Word, Excel, PowerPoint, Acrobat Reader, Adobe Postscript vb. gibi farklı dosya formatlarına göre sıralanmasını da sağlamaktadır.  Kullanım haklarına göre filtreleme yaparak, kullanıcıların ihtiyaçlarına uygun içeriklere ulaşmalarını sağlar. Ayrıca, bu özellik kullanıcıları ilgili içeriğin kullanım hakları konusunda bilgilendirir. Görseller için gelişmiş arama seçeneği, normal internet sitelerinden farklı olarak görsellerin boyut oranı ve dosya türüne göre filtreleme imkanı sunar. Gelişmiş kitap arama arayüzünde yazar, yayıncı ve yayın tarihi gibi kitaba özgü farklı gelişmiş arama arayüzleri bulunmaktadır.  Kütüphanelerde ve veri tabanlarında ise kullanıcıları için özelleştirilmiş farklı seçenekler sağlayan gelişmiş arama arayüzleri bulunabilmektedir. KAYNAKLAR Reisoğlu İ. (2020). Bilgi ve Veri Okuryazarlığı. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 18- 54) içinde. Pegem Akademi, Ankara.

Günümüzde eğitim ve öğrenme süreçleri, teknolojinin sunduğu yeniliklerle daha etkileşimli, erişilebilir ve eğlenceli hâle geliyor. Özellikle ölçme ve değerlendirme aşamalarında kullanılan dijital araçlar, hem öğretmenlerin işini kolaylaştırıyor hem de öğrencilerin motivasyonunu artırıyor. Peki, bu araçlardan ne kadar haberdarsınız? İşte sınıf içi ve uzaktan eğitimde etkili sonuçlar almanızı sağlayacak, dünya çapında yaygın olarak kullanılan bazı dijital çözümler:   Kahoot! Kahoot!, çocuklar, öğrenciler ve çalışanlar için öğrenmeyi eğlenceli ve etkili hale getirmeyi amaçlayan; etkileşimli ve eğlenceli öğrenme deneyimleri sunan;  her yaştan ve seviyeden birey için oyun ve merak yoluyla öğrenme potansiyelini açığa çıkarma misyonu olan küresel bir öğrenme ve etkileşim platformudur. 2012 yılında Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi (NTNU) ile yapılan bir ortak projede Morten Versvik, Johan Brand ve Jamie Brooker tarafından kurulan Kahoot!, 2013 yılında halka açılmıştır. İnternet bağlantılı cihazlarla her yerden erişilebilen Kahoot!, bireylerin ve kurumların ilgi çekici öğrenme oturumları oluşturmasına ve paylaşmasına olanak tanır.  Platformun hem ücretsiz hem de ücretli planları bulunmaktadır. Sınıf içi ve kendi kendine öğrenme senaryolarında etkilidir. Aynı zamanda Kahotu'un ödüllü öğrenme uygulamaları bulunmaktadır. Poio, 3-8 yaş arası çocukların oyun yoluyla okumayı öğrenmesini amaçlayan eğlenceli ve etkileşimli bir oyundur. Çocukların merakını cezbederek onları kendi başlarına keşfetmeye teşvik eder. Oyun, her çocuğun seviyesine ve hızına göre uyum sağlar; böylece adım adım yeni harfler ve kelimelerle tanışarak ilerlemeleri sağlanır. Aileler, çocuklarının gelişimini e-posta raporlarıyla takip edebilir ve birlikte kaliteli ekran süresi geçirebilirler. Reklamsız ve güvenli bir ortam sunan Poio, Kahoot! Kids aboneliğiyle kullanılabilir. DragonBox, çocuklara evde ya da okul müfredatına ek olarak matematiği kendi başlarına eğlenceli ve etkileşimli şekilde öğrenme imkânı sunan oyunlar içerir. DragonBox oyunlarından 2011’de geliştirilmeye başlanan ilk oyun DragonBox Algebra 5+, cebiri gizlice öğreten bir oyun olarak dikkat çekmiş ve eğitim dünyasında büyük etki yaratmıştır. Zamanla seri; cebir, geometri, sayılar ve işlemler gibi konuları kapsayan beş farklı oyunla genişlemiştir: Algebra 5+, Algebra 12+, Elements, Numbers, BIG Numbers. Kahoot! Kids aboneliği ile tam deneyim erişilebilir. Drops, günde yalnızca 5 dakikalık oyunlaştırılmış pratiklerle yeni bir dil öğrenmede etkili bir dil öğrenme uygulamasıdır. Uygulama, her yaştan kullanıcıya hitap eder ve mobil cihazlarla kolayca kullanılabilir. 50 dil seçeneği sunan Drops; İspanyolca, Japonca gibi yaygın dillerin yanı sıra nadir dilleri de içerir. Language Drops (dil öğrenimi), eğlenceli ve görsel olarak zengin kelime oyunlarını hafıza teknikleriyle birleştirerek dilleri öğrenmenin yeni ve etkili bir yolunu sunar. Kısa ve ilgi çekici oyunlar sayesinde dil öğrenmek günlük rutinin keyifli bir parçası haline gelir. Whiteboard.fi, sınıf içinde veya uzaktan eğitimde öğrencileri derse katmak için etkileşimli bir dijital beyaz tahta aracıdır. Öğrencilerin tamamının – hatta genellikle çekingen olanların bile – derse katılımını teşvik eder, paylaşım ve iş birliğini destekler. Öğretmenler, her öğrenciye anlık geri bildirim verebilir, böylece öğrenme süreci daha etkili hâle gelir. Actimo, masa başı olmayan ekipler için geliştirilmiş bir çalışan iletişim ve etkileşim platformudur. Kurumların çalışanlarıyla etkili iletişim kurmasını, verimliliği artırmasını ve iş sonuçlarını iyileştirmesini sağlar.   Plickers Plickers, milyonlarca öğretmenin kullandığı, erişilebilir ve etkileşimli bir eğitim aracıdır. Plickers, ücretsizdir.  Öğrencileri değerlendirmek ve sınıfta anlık sonuçlar toplamak için kullanılır. Öğrenciler, benzersiz kartları kaldırarak sorulara yanıt verdiğinden öğrenci cihazına veya hesaba gerek kalmaz. İnternet bağlantısı olmasa bile oturumlar çevrimdışı yapılabilir. Öğretmenler, kendi ders programlarına uygun şekilde özelleştirilmiş bir çevrim içi ortam oluşturabilecekleri ücretsiz bireysel hesaplara sahip olabilirler. Plickers üç temel aşamada kullanılır: Ders Öncesi – Hazırlık: Öğretmenler, plickers.com üzerinden sınıf listelerini oluşturur ve her öğrenciye bir kart numarası atar. Çoktan seçmeli sorulardan oluşan soru setleri hazırlar. Ders Sırasında – Uygulama: Öğrenciler, Plickers kartlarını doğru yönde tutarak sorulara cevap verir. Öğretmen, mobil uygulama ile kartları tarayarak yanıtları toplar ve doğru cevapları anında sınıfa yansıtır. Ders Sonrası – Değerlendirme: Tüm öğrenci yanıtları ve puanları plickers.com’da otomatik olarak kaydedilir. Öğretmenler, bireysel veya sınıf genelindeki başarıyı inceleyebilir ve verileri indirip analiz edebilir. Quizlet Quizlet’in amacı, her öğrenciye etkili, kişiselleştirilmiş ve motive edici bir öğrenme deneyimi sunmaktır. 2005 yılında Andrew Sutherland tarafından bir kelime bilgisi sınavı için geliştirilen bu araç, bugün milyonlarca öğrenci tarafından matematikten tıbba kadar pek çok alanda kullanılmaktadır. Başlangıçta basit bir araç olan Quizlet, zamanla: 7 farklı çalışma modu Öğretmen araçları Etkileşimli sınıf aktiviteleri ile gelişmiştir. Artan akademik baskının farkında olan Quizlet, öğrencilere özgüven ve başarıyı destekleyici kaynaklar sunmayı hedefler.   Quizizz Quizizz, her öğrenciyi motive ederek öğrenmede ustalaşmalarını sağlamayı amaçlayan, oyunlaştırılmış sınavların ötesinde değerlendirme, öğretim ve tekrar süreçlerini kapsayan bir eğitim platformudur. 2015 yılında Hindistan’ın Bangalore kentinde Ankit ve Deepak tarafından kurulan Quizizz, bugün 150'den fazla ülkede 50 milyondan fazla kullanıcıya ulaşmış, günde 50 milyondan fazla sorunun yanıtlandığı küresel bir platform haline gelmiştir. ABD’deki okulların %86’sında kullanıldığı belirtilmektedir. (Not: Görseller üretken yapay zeka araçlarından yararlanılarak oluşturulmuştur.)          

Wi-Fi ağınızın güvenliğini sağlamak, kişisel verilerinizin ve ağınızın kötü niyetli kişilerin erişimine karşı korunması için büyük önem taşır. İnternete bağlı her cihaz, potansiyel bir güvenlik riski oluşturabilir, bu nedenle Wi-Fi ağınızı güvence altına almak için alabileceğiniz birçok önlem vardır. Bu önlemler, şifrenizi güçlendirmekten, ağınıza bağlanan cihazları kontrol etmeye kadar uzanır. Bu yazıda, Wi-Fi şifrenizi güçlendirme, ağınızdaki cihazların bağlanma izinlerini kontrol etme ve diğer güvenlik önlemleriyle ağınızı nasıl koruyabileceğinizi adım adım inceleyeceğiz. Kablosuz ağlarda bilginin gizliliğini ve bütünlüğünü korumak için bazı temel güvenlik önlemleri alınmalıdır. Bunlardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir. Kablosuz ağ için varsayılan kullanıcı adı, parola ve SSID değiştirilmelidir. Wi-Fi şifresi güçlendirilmelidir. Güçlü bir şifre belirlerken şu kriterlere dikkat etmek gerekir: En az 8 karakter içermeli. Büyük/küçük harf, rakam ve özel karakterler kullanmalı. Tahmin edilebilir olmamalı (örneğin, doğum tarihi, "123456", "admin" gibi basit kombinasyonlar kötü bir seçimdir). Periyodik olarak değiştirilmeli (örneğin, 3-6 ayda bir). WPA/WEP gibi şifreleme yöntemleri etkinleştirilmelidir. Kablosuz ağ türleri olan MANET, VANET ve WMN gibi sistemlerde güvenliği sağlamak için çeşitli protokoller kullanılmaktadır. İlk geliştirilen protokol olan WEP, dış saldırılara karşı koruma sağlamanın yanı sıra yetkisiz erişimi engellemek için kimlik doğrulama ve veri gizliliği işlevlerini de yerine getirir. WPA ise, özellikle küçük ofis ağlarında güvenlik sağlamayı hedefler; yazılım güncellemeleri sırasında oluşabilecek sorunları kaydeder ve 802.X standardı ile kullanıcı kimlik denetimi yapar. Kablosuz ağ güvenliği için WPA/WEP gibi şifreleme yöntemleri etkinleştirilebilir. Sadece tanımlı cihazlara erişim izni verilmeli, MAC filtreleme uygulanmalıdır. Hizmet Seti Tanımlayıcısı (SSID) adı gizlenmeli, SSID yayınları sürekli yapılmamalıdır. SSID, kablosuz ağınıza verilen addır ve cihazlarınızın ağa bağlanmasını sağlar. Ancak, SSID’nizi korumamak ve varsayılan adla bırakmak, ağ güvenliğinizi riske atabilir. Açık SSID, saldırganlara kablosuz ağınızın varlığını gösterir ve ağınıza girme olasılıklarını artırır. Varsayılan SSID’ler genellikle yönlendiricinin markasına veya modeline dayalıdır. Bu, saldırganların cihazınızın bilinen güvenlik açıklarını hedeflemesine neden olabilir. Saldırganlar, sizin SSID’nizle sahte bir ağ oluşturabilir ve kullanıcıların yanlış ağa bağlanmasını sağlayarak kimlik bilgilerini çalabilir. Bu sebeplerle SSID’nin gizlenmesi önerilir. Ancak SSID'nin gizlenmesi ağ güvenliğini her zaman sağlamayabilir. Çünkü SSID'nin gizlenmesi ile komşu civarlardan ilgili modem ağınız adı gizlenerek ilgili ağın bulunması zorlaşsa da bu ciddi ve bilgili saldırganlar tarafından ağınızın bulunamayacağı anlamına gelmemektedir. İzole edilmiş bir misafir ağı oluşturulmalı; misafirler ağa bağlanmadan önce kimlik doğrulaması yapılmalı ve tüm erişimler kayıt altına alınmalıdır. Misafir cihazlarının sadece bu ağa erişimine izin verilmelidir. Misafir ağı (Guest Network), ev veya iş yerinizdeki ana kablosuz ağdan ayrı olarak oluşturulan ve genellikle ziyaretçilerin kullanımına sunulan bir Wi-Fi ağıdır. Bu ağ, misafirlerin internete erişimini sağlarken, ana ağınızdaki cihazlar ve verilerle doğrudan etkileşimlerini sınırlar. Ek olarak misafirlerin ayrı bir ağ kullanması, ana ağınızdaki bant genişliğinin korunmasına yardımcı olur. Böylece, misafirlerin yoğun internet kullanımı, ana ağınızın performansını olumsuz etkilemez. Misafir ağı oluşturma süreci, kullandığınız yönlendiricinin marka ve modeline göre değişiklik gösterebilir. Genellikle misafir ağ ayarları, tarayıcınızın adres çubuğuna yönlendiricinizin IP adresini girip yönetim paneline eriştikten sonra panelde "Misafir Ağı" veya "Guest Network" sayfası üzerinde misafir ağın adı (SSID), şifresi ve diğer güvenlik ayarları belirlenerek yapılır. Ağlar arasında trafik kontrolü sağlamak için güvenlik duvarları ve erişim kontrol listeleri kullanılmalıdır. Güvenlik duvarı, cihaz ile internet ya da yerel ağ arasındaki trafiği denetleyerek güvenilir olmayan bağlantıların geçişini engelleyen dijital bir kalkan görevi görür. Kullanıcıları kötü amaçlı yazılımlar, kimlik hırsızlığı ve çevrim içi dolandırıcılık gibi tehditlere karşı korur. Temel olarak ağ tabanlı (yönlendirici/modem üzerinde) ve ana bilgisayar tabanlı (cihaz üzerinde) olmak üzere iki türü bulunur. Ayrıca durum denetimi, proxy ve yeni nesil güvenlik duvarları gibi alt türleriyle farklı seviyelerde koruma sağlar. Ağ güvenliği için her iki türün birlikte kullanılması daha güçlü bir savunma oluşturur. Vekil Sunucu (Proxy) ile Trafik Filtreleme yapılmalıdır. İnternete giden trafik, uygulama seviyesinde filtreleme yapabilen bir vekil sunucu (proxy) üzerinden yönlendirilmelidir. Bilinen zararlı IP adresleri kara listeye alınarak engellenmeli; sadece güvenilir adreslere (beyaz liste) izin verilmelidir. Ağlara yerleştirilen saldırı tespit ve önleme sistemleri (IDS/IPS) sayesinde olağandışı saldırı girişimleri tespit edilmeli ve engellenmelidir. KAYNAKLAR Çolak C. (2020). Dijital Güvenlik: Donanımsal Teknolojilerde ve Çevrim İçi Ortamlarda Güvenlik. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 385- 421) içinde. Pegem Akademi, Ankara. Karakurt, H. B., Koçak, C., & Doğru, İ. A. (2018). Kablosuz Ağlarda Çok Katmanlı Güvenlik ve Performansa Etkisi. Karaelmas Fen Ve Mühendislik Dergisi, 8(1), 126-137. Sahinaslan, O., Şahinaslan, E., & Kantürk, A. (02 2010). Kablosuz Ağlarda Bilgi Güvenliği ve Farkındalık. TÜBİTAK BİLGEM. (2015). Ağ mimarisi güvenliği kılavuzu. Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi. https://www.mku.edu.tr/files/572_dosya_1453706497.pdf TÜBİTAK BİLGEM. (2017). Temel siber güvenlik gereksinimleri (Taslak, Rev. 0.2). Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi. https://siberakademi.bilgem.tubitak.gov.tr/pluginfile.php/54067/mod_page/content/12/SGE-KLV-TemelSiberG%C3%BCvenlikGereksinimleriK%C4%B1lavuzu%20Rev0.2.pdfT.C. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi. (2020, Temmuz). Bilgi ve iletişim güvenliği rehberi. https://mevzuat.comu.edu.tr/files/yonergeler/bg-rehber.pdf

Kişisel verilerin otomatik işlenmesi  kapsamında bireylerin korunmasına yönelik, 1981 yılında, Avrupa Konseyi tarafından bir sözleşme düzenlenmiştir. Sonrasında, Avrupa Birliği de kişisel verilerin işlenmesi ve serbest dolaşımı açısından bireylerin korunmasına yönelik yönergeler oluşturmuştur. Türkiye’de ise 2010 yılında anayasanın 20. maddesine kişisel verilerin korunmasına dair bir ek yapılmış ve 2016 yılında ise 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kabul edilerek anayasaya eklenmiştir. Bu tarihten sonra, yaşanan gelişmelere paralel olarak düzenlemeler ve eklemeler yapılmaya devam edilmiştir.  Kişisel Veriler Konusunda Veri Sorumlusundan Talep Edilebilecek Konular Hakkındaki Haklar Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 11. maddesine göre herkes, veri sorumlusuna başvurarak kendisiyle ilgili;  a) Kişisel veri işlenip işlenmediğini öğrenme,  b) Kişisel verileri işlenmişse buna ilişkin bilgi talep etme,  c) Kişisel verilerin işlenme amacını ve bunların amacına uygun kullanılıp kullanılmadığını öğrenme,  ç) Yurt içinde veya yurt dışında kişisel verilerin aktarıldığı üçüncü kişileri bilme,  d) Kişisel verilerin eksik veya yanlış işlenmiş olması hâlinde bunların düzeltilmesini isteme,  e) 7 nci maddede öngörülen şartlar çerçevesinde kişisel verilerin silinmesini veya yok edilmesini isteme,  f) (d) ve (e) bentleri uyarınca yapılan işlemlerin, kişisel verilerin aktarıldığı üçüncü kişilere bildirilmesini isteme, g) İşlenen verilerin münhasıran otomatik sistemler vasıtasıyla analiz edilmesi suretiyle kişinin kendisi aleyhine bir sonucun ortaya çıkmasına itiraz etme,  ğ) Kişisel verilerin kanuna aykırı olarak işlenmesi sebebiyle zarara uğraması hâlinde zararın giderilmesini talep etme, haklarına sahiptir.  Kişisel Verilerin Korunması Kanunu İle Diğer Kanun Maddeleri Arasındaki İlişki Kişisel verilerin korunmasına yönelik Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun dışında Türk Ceza Kanunu’nda da kişisel verilerin korunması konusunda (hukuka aykırı davranılması durumunda verilen cezalar hakkında) maddeler bulunmaktadır. Bu maddeler aşağıda verilmektedir: Madde 135- (1) Hukuka aykırı olarak kişisel verileri kaydeden kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir. (2) Kişisel verinin, kişilerin siyasi, felsefi veya dini görüşlerine, ırki kökenlerine; hukuka aykırı olarak ahlaki eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya sendikal bağlantılarına ilişkin olması durumunda birinci fıkra uyarınca verilecek ceza yarı oranında artırılır. Madde 136- (1) Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Madde 137- (1) Yukarıdaki maddelerde tanımlanan suçların; a) Kamu görevlisi tarafından ve görevinin verdiği yetki kötüye kullanılmak suretiyle, b) Belli bir meslek ve sanatın sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle, İşlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır. Kişisel Verinin Korunması Konusundaki Hak Arama Yöntemleri Kişisel Verilerin Korunması Kanunu'na göre kişisel verilerin korunması konusundaki hak arama, iki yolla olmaktadır.  İlk yol kanunun 13. maddesinde belirtilen veri sorumlusuna başvuru yöntemidir. İkincisi yol ise kanunun 14. ve 15. maddelerinde belirtilen Kişisel Verileri Koruma Kuruluna şikâyet etme yöntemidir. Kişisel verisi işlenen herkes, veri sorumlusuna başvurarak verilerinin işlenip işlenmediğini öğrenme, işlendiği takdirde buna ilişkin bilgi talep etme, verilerin hangi amaçla ve kimlerle paylaşıldığını öğrenme, eksik veya yanlış işlenmişse düzeltilmesini, gerekli hallerde silinmesini veya yok edilmesini isteme, bu işlemlerin üçüncü kişilere bildirilmesini talep etme, otomatik sistemlerle yapılan analizler sonucunda aleyhine bir durum oluşursa buna itiraz etme ve verilerinin hukuka aykırı işlenmesi nedeniyle zarar görmesi durumunda tazminat talebinde bulunma haklarına sahiptir. Veri sorumlusuna başvuru, yazılı olarak ya da Kurulun belirleyeceği diğer yöntemlerle yapılır. Kişinin talebi, en kısa sürede ya da en geç 30 gün içinde yazılı veya elektronik ortamda ve ücretsiz olarak sonuçlandırılır (Not: İşlemin ek bir maliyet gerektirdiği durumlarda Kurulca belirlenen tarifede ücret alınabilir.). Veri sorumlusuna başvuru yapılmadan doğrudan Kurula şikayette bulunulamaz. Veri sorumlusuna yapılmış olan başvurunun reddedilmesi, verilen cevabın yetersiz bulunması veya başvuruya süresinde yanıt verilmemesi durumlarında, ilgili kişi, verilen cevabı öğrendiği tarihten itibaren 30 ve ve her hâlde başvuru tarihinden başlayarak 60 gün içinde Kişisel Verileri Koruma Kuruluna başvuru yapabilir. Eğer Kurul şikayet tarihinden itibaren altmış gün içinde bir cevap vermezse talep reddedilmiş sayılır. Eğer incelemeler sonucunda ilgili kişinin kişisel verilerinin korunması hakkının ihlal edildiği sonucuna varılırsa Kurul, tespit ettiği hukuka aykırılıkların veri sorumlusu tarafından giderilmesine karar vererek kararı taraflara tebliğ eder ve tebliğ tarihinden itibaren gecikmeksizin ve en geç da 30 gün içerisinde karar, yerine getirilmelidir.   KAYNAKLAR Çolak, C. (2020). Dijital Güvenlik: Donanımsal Teknolojilerde ve Çevrim İçi Ortamlarda Güvenlik. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 385- 421) içinde. Pegem Akademi, Ankara. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Türk Ceza Kanunu İlgili Kişinin Hak Arama Yöntemleri

Creative Commons (CC) Creative Commons (CC), yeni fikir üretme ve bilginin paylaşımını destekleyen, kar amacı gütmeyen bir organizasyondur. Telif hakkı sahiplerine eserlerini esnek lisanslarla paylaşma imkanı sunar. CC Lisanslarının Temel Özellikleri: Ücretsiz ve herkesin kullanımına açık lisanslar sağlar. “Her hakkı saklı” yerine, “bazı hakları saklı” prensibiyle çalışır. Altı farklı lisans türü sunarak eserin kullanım koşullarını belirlemeye yardımcı olur. PDM ve CC0 araçlarıyla kamu malı eserleri ayırt etmeyi sağlar. Makine tarafından okunabilir formatta olup arama motorları ve yazılımlar tarafından algılanabilir. Telif hakkı sahibinden ayrıca izin alma gerekliliğini ortadan kaldırarak paylaşımı hızlandırır ve internetin potansiyelini artırır. Kullanıcılar, web siteleri, bloglar, ve YouTube gibi platformlarda CC lisanslarını seçerek eserlerinin kullanım koşullarını belirleyebilirler. Lisans seçimi ve atıf kuralları için CC’nin resmi kaynaklarına ve sıkça sorulan sorular sayfasına başvurulabilir.   Lisans Ailesi Açıklama CC0 (Sıfır - Zero) lisansı, eserin kamu malı olarak kabul edilmesini sağlar. Bu lisansın temel özellikleri şunlardır: Telif Hakkı Sınırlaması Yoktur: CC0 lisansı, eserin tüm telif haklarını devre dışı bırakır. Eser, kaynağına atıf verilmeden, telif hakkı sınırlaması olmadan kullanılabilir. Kullanım Kapsamı: Eser, kaynak gösterilmeden ve ticari amaçlarla dahil olmak üzere her türlü amaçla kopyalanabilir, düzenlenebilir, dağıtılabilir ve yeniden kullanılabilir. Uluslararası Geçerlilik: Lisans dünya çapında geçerlidir ve Türkçe çevirisi de mevcuttur. Kamu Malı Tahsisi: Eser, tamamen kamuya açılmış olur ve eser sahibi, eseri telif hakkı veya başka bir kısıtlama olmadan serbestçe sunar. CC BY (Atıf - Attribution) lisansı, Creative Commons lisansları arasında en özgür olanıdır ancak kaynağa atıf verilmelidir. Bu lisansın temel özellikleri şunlardır: Atıf (BY - Attribution): Eseri kullanan kişiler, eserin orijinal sahibine uygun bir şekilde atıfta bulunmalıdır. Uluslararası Geçerlilik: Lisans dünya genelinde geçerlidir ve Türkçe çevirisi de mevcuttur. Kullanım Kapsamı: Eser, ticari amaçlarla da dahil olmak üzere kaynak göstererek her türlü amaçla kopyalanabilir, düzenlenebilir, dağıtılabilir ve yeniden kullanılabilir. CC BY-SA (Atıf-Aynı Lisansla Paylaş - Attribution-ShareAlike) lisansı, eserin serbestçe kullanılmasına olanak tanırken, belirli koşulları da beraberinde getirir. Bu lisansın temel özellikleri şunlardır: Atıf (BY - Attribution): Eseri kullanan kişiler, eserin orijinal sahibine uygun bir şekilde atıfta bulunmalıdır. Aynı Lisansla Paylaş (SA - ShareAlike): Eser, aynı lisans altında paylaşılmak koşuluyla düzenlenebilir, değiştirilebilir ve yeniden dağıtılabilir. Yani, yapılan değişiklikler veya türev eserler aynı lisansla sunulmalıdır. Uluslararası Geçerlilik: Lisans dünya genelinde geçerlidir ve Türkçe çevirisi de mevcuttur. Kullanım Kapsamı: Eser, atıf verilmek ve aynı lisansı devam ettirmek kaydıyla ticari amaçlarla dahil olmak üzere her türlü amaçla kopyalanabilir, düzenlenebilir, dağıtılabilir ve yeniden kullanılabilir. CC BY-NC(Attribution-NonCommercial) lisansı, eserin ticari olmayan amaçlarla serbestçe kullanılmasına izin verirken, uygun atıf verilmesini zorunlu kılar. Bu lisansın temel özellikleri şunlardır: Atıf (BY - Attribution): Eseri kullanan kişiler, orijinal yaratıcıya uygun bir atıf vermelidir. GayriTicari (NC - NonCommercial): Eser yalnızca ticari olmayan amaçlarla kullanılabilir. Uluslararası Geçerlilik: Lisans dünya genelinde geçerlidir ve Türkçe çevirisi de mevcuttur. Kullanım Kapsamı: Kullanıcılar eseri değiştirebilir, yeniden düzenleyebilir ve uyarlayabilir, ancak bu işlemleri yine yalnızca ticari olmayan amaçlarla yapabilirler ve uygun bir atıf vermelidirler. CC BY-NC-SA (Atıf-Gayri Ticari-Aynı Lisansla Paylaş - Attribution-NonCommercial-ShareAlike) lisansı, eserin belirli koşullar altında kullanılmasına olanak tanır. Bu lisansın temel özellikleri şunlardır: Atıf (BY - Attribution): Eseri kullanan kişiler, eserin orijinal sahibine uygun bir şekilde atıfta bulunmalıdır. Gayri Ticari (NC - NonCommercial): Eser, ticari olmayan amaçlarla kullanılabilir. Ticari kullanım yasaktır. Aynı Lisansla Paylaş (SA - ShareAlike): Eser, yapılan değişikliklerle birlikte aynı lisans altında paylaşılmalıdır. Yani, türev eserler de aynı lisansla dağıtılmalıdır. Uluslararası Geçerlilik: Lisans dünya genelinde geçerlidir ve Türkçe çevirisi de mevcuttur. Kullanım Kapsamı: CC BY-NC-SA lisansı, eserin ticari olmayan amaçlarla özgürce kullanılmasına, düzenlenmesine ve dağıtılmasına izin verirken bu eserlerin ve türevlerinin aynı lisansla paylaşılmasını zorunlu kılar. CC BY-ND (Atıf-Türetilemez - Attribution-NoDerivatives) lisansı, eserin belirli koşullarda kullanılmasına izin verirken, değişiklik yapılmasını yasaklar. Bu lisansın temel özellikleri şunlardır: Atıf (BY - Attribution): Eseri kullanan kişiler, eserin orijinal sahibine uygun bir şekilde atıfta bulunmalıdır. Türetilemez (ND - NoDerivatives): Eser üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Eser, olduğu gibi kullanılmalı ve türev eser oluşturulamaz. Uluslararası Geçerlilik: Lisans dünya genelinde geçerlidir ve Türkçe çevirisi de mevcuttur. Kullanım Kapsamı: Eser, ticari amaçlar dahil olmak üzere esere atıf vermek kaydıyla ve üzerinde hiç bir değişiklik yapılmadan paylaşabilir, dağıtabilir ve yeniden kullanabilir. CC BY-NC-ND (Atıf-Gayri Ticari-Türetilemez - Attribution-NonCommercial-NonDerivative) lisansı, Creative Commons lisansları arasında en az özgürlük sağlayan lisanslardan biridir. Bu lisansın temel özellikleri şunlardır: Atıf (BY - Attribution): Eseri kullanan kişiler, eserin orijinal sahibine uygun bir şekilde atıfta bulunmalıdır. Gayri Ticari (NC - NonCommercial): Eser yalnızca ticari olmayan amaçlarla kullanılabilir. Ticari kullanım yasaktır. Türetilemez (ND - NoDerivatives): Eser üzerinde hiçbir değişiklik yapılmaz. Türev eser oluşturulamaz ve eser olduğu gibi kullanılmalıdır. Uluslararası Geçerlilik: Lisans dünya genelinde geçerlidir ve Türkçe çevirisi de mevcuttur. Kullanım Kapsamı: Eser, ticari olmayan amaçlarla kopyalanabilir, dağıtılabilir ve yeniden kullanılabilir, ancak üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmamalıdır. Kaynak https://creativecommons.org.tr/  https://creativecommons.org.tr/lisanslar/ 

Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile beraber dijital araçların ve internetin kullanımı oldukça artmıştır. Dijital araçlar ve internet, iyi yönde kullanıldığında sağlıktan eğitime, ulaşımdan ticarete kadar birçok konuda insanların yaşamlarına olumlu yönde etki ettiği gibi kötü yönde kullanıldığında ise insanlara psikolojik ve fiziksel olarak zarar vermektedir. Özellikle internetteki çevrim içi aktiviteler riskler barındırabilmektedir. Bireyin dijital araçlar kullanarak tehdit ve hakaret içeren eylemlerde bulunması (Juvoven ve Gross, 2008); dijital araçların kendini savunmakta zorluk çeken bireylere karşı tekrarlayan bir şekilde saldırganlık amacıyla kullanılması (Smith ve ark., 2008); internet ve iletişim araçlarının saldırganlık amacıyla uygunsuz ve istenmeyen bir şekilde kullanılması (Piotrowski, 2012); internet üzerinden tehdit içeren, utandırıcı ve kırıcı mesajlar göndermek, biri hakkında olumsuz söylentiler yaymak, kişinin kendisinden izin almadan onu utandıracak ya da küçük düşürecek fotoğraflarını paylaşmak (Smith ve ark., 2008) gibi birçok tanımı olan siber zorbalık, internetin kötüye kullanılması ile ortaya çıkan risklerden biridir. Bir siber zorbalıkta zorba ve mağdur olmak üzere iki taraf vardır. Bazen zorba ve mağdur aynı kişi olabilmektedir. Yapılan araştırmalara göre internetin ve mobil cihazların kullanımının yaygınlaşması ile siber zorbalıkların arttığı gözlemlenmiştir. Geleneksel zorbalıkta, zorbalığı yapan kişinin kimliği sıklıkla belli iken siber zorbalıkta zorbalığı yapan kişinin kimliği çoğu zaman belli değildir, yani mağdur tarafından bilinmemektedir. Siber zorbalığa karşı korunmak için korunma yollarını öğrenmek, bilinçlenmek ve mücadele etmek gerekmektedir. Siber zorbalığa karşı mücadele etme yöntemlerinden bazıları aşağıdaki gibidir: Siber zorbalığa karşı mücadele etmek için yetişkinlerin ve çocukların bilinçlenmelerine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Öncelikle yetişkinlerin, özellikle ebeveynlerin kendilerini siber zorbalığa karşı mücadele ve korunma konularında bilinçlendirmek için farkındalık edinmeleri gerekmektedir. Bu farkındalık ile okumalar yapılabilir veya bu konuda uzmanlara başvurulabilir. Ebeveynler ve öğretmenler daha sonra çocukların siber güvenlik konularında bilinçlenmeleri ve siber zorbalığa karşı kendilerini korumaları için çocuklara eğitimler verebilir. Siber zorbalığa karşı mücadelede bir diğer önemli konu dijital okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesidir. Dijital okuryazarlık becerileri çok yönlüdür. Kişinin doğru yol ve yöntemlerle bilgiyi dijital ortamlardan araştırma, öğrenme ve kullanma becerilerini kapsamaktadır. Dijital okuryazarlık düzeyi yüksek olan bireylerin dijital okuryazarlık düzeyi düşük olanlar bireylere nazaran dijital zorbalık riskleri daha düşüktür. Çünkü dijital okuryazarlık düzeyi yüksek olan bireyler dijital ortam ve platformlar hakkında daha detaylı bilgiye sahiptir; hangi bilgiyi hangi ortamlardan öğrenmesi, hangi ortamlarda paylaşması veya paylaşmaması gerektiğini daha iyi bilir. Ek olarak dijital yetileri geliştiği için riskli durumlar karşısında kendini savunabilme becerileri gelişmiştir. Dijital zorbalığa karşı gerek yetişkinlere gerekse çocuklara rehberlik verilmesi oldukça önemlidir. Özellikle okullarda, çocuklar için siber zorbalık hakkında bilgilendirmeler yapılmalı ve açık bir iletişim ile zorbalığa karşı korunma konularında rehberlik verilmelidir. Ebeveynlerin çocukların internet kullanımını denetim altına alması ve doğru bir şekilde interneti kullanmaları için onları sık sık gözlemlemeleri gerekmektedir. Tabi bunun için teknolojinin hızla geliştiği günümüzde ebeveynlerin de kendilerini yetiştirmeleri ve bilinçlenmeleri gerekmektedir. Bilinçli bir şekilde çocuklarına rehberlik yapmaları oldukça önemlidir. Siber zorbalığa karşı farkındalık eğitimleri, seminerler, drama ve kulüp etkinlikleri düzenlenebilir. Siber zorbalık durumlarında kanıtların toplanması ve kaydedilmesine özen verilmelidir ve zorbalık yetkililere bildirilmelidir. Bu şekilde zorbaların bulunması ve zorbalığa karşı önlem alınması daha kolay olur. Zorbalığa karşı mücadelede hızlı davranılması ve zaman kaybedilmemesi oldukça önemlidir. Çünkü hızlı müdahale olmazsa kanıtların silinmesi veya kaybedilmesi söz konusu olabilir. Kaynak Turgut Y. E., Aslan A., (2020). Dijital Güvenlik: Riskler ve Başa Çıkma Stratejileri. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 423- 443) içinde. Pegem Akademi, Ankara.

Görsel içerik oluşturma ve sunum hazırlama sürecinde, kullanıcı dostu ve etkili araçlar büyük bir avantaj sağlar. Günümüzde, sunumlar, videolar, sosyal medya içerikleri ve afişler hazırlamak için birçok çevrimiçi platform bulunmaktadır. Bu araçlar, hem bireysel hem de kurumsal kullanıcılar için tasarım süreçlerini kolaylaştırırken, etkileyici ve profesyonel görünümler elde etmeye yardımcı olur. Aşağıda, farklı ihtiyaçlara yönelik en popüler sunum ve tasarım araçları sunulmaktadır. UYGULAMA ADI ÜCRETSİZ/ÜCRETLİ ÖZELLİKLER Google Slaytlar Ücretsiz İş birliği yaparak çalışmalar gerçekleştirilebilir ve sınırsız sayıda sunum oluşturulabilir. Ayrıca, Türkçe dil desteği mevcuttur. Powtoon Kısıtlı kullanım ücretsiz/Ücretli Animasyon, reklam videoları, sunu, sosyal medya içerikleri oluşturulabilir.  Canva Kısıtlı kullanım ücretsiz/Ücretli Logo, afiş, broşür, kartvizit, davetiye, sunu, video, sosyal medya görselleri tasarlanabilir. Emaze Kısıtlı kullanım ücretsiz/Ücretli Ücretli versiyonunda iş birliği yapma imkanı sunmaktadır. Web siteleri, bloglar, e-kartlar ve fotoğraf albümleri oluşturulabilir. Mevcut şablon çeşitliliği, görsel açıdan geniş bir seçenek sunar. Prezi Kısıtlı kullanım ücretsiz/Ücretli İş birlikli çalışma imkanı olan sunu hazırlama uygulamasıdır.    Google Slaytlar: App Store ve Play Store'dan indirilebilir veya internet arama motoru üzerinden bağlanılan Google Drive aracılığıyla kullanılabilir. Google Slaytlar ile sunular tasarlanabilir ve görüntülenebilir. Sunumlara resim, video, ses gibi medya dosyaları eklenerek sunumlar zenginleştirilebilir. Gerçek zamanlı işbirliği özelliği ile aynı anda birden fazla kişiye sunum üzerinde çalışabilme olanağı tanır. Google Drive çevrimdışı erişim ayarlarını yaptıktan sonra internet bağlantısı yokken bile Google Slaytlar dosyalarına erişebilmektedir. İnternet bağlantısı olan her cihazdan kullanılabilir olmasının yanında bulut tabanlı yapısı, sunumlarınızın otomatik olarak kaydedilmesini sağlayarak veri kaybını engeller. Kullanıcı dostu arayüz ve hazır şablonlar ile kullanıcılara kolay ve şeffaf bir kullanım sağlar. Sunumlarınız üzerinde yapılan değişiklikler otomatik olarak kaydedilir ve sunumların kolayca paylaşılmasına olanak sağlar. Pawtoon: Powtoon, çevrimiçi bir animasyon video ve sunum oluşturma aracıdır. Kullanıcılara, çeşitli hazır şablonlar, karakterler, animasyonlar ve efektler kullanarak etkileyici ve eğlenceli videolar ve sunumlar hazırlama imkanı sunar. Animasyonlu videolar oluşturma, sunumlar hazırlama, eğitim materyalleri oluşturma, pazarlama ve tanıtım videoları oluşturma, sosyal medya içeriği oluşturma gibi temel işlevleri ve kullanım alanları mecvuttur. Powtoon, teknik bilgiye ihtiyaç duymadan, herkesin kolayca profesyonel videolar ve sunumlar hazırlayabileceği, sürükle-bırak özellikliği olan, kullanıcı dostu bir araçtır. Hazır şablonlar ve öğeler bulundurduğundan içerik oluşturmada zamandan tasarruf sağlar.  Canva: Canva, herkesin kolayca tasarım yapıp paylaşabileceği, sosyal medya içeriklerinden sunumlara, afişlerden videolara kadar geniş bir yelpazede görsel oluşturma imkanı sunan çevrimiçi bir platformdur. Tasarım oluşturulurken Canva, birçok hazır şablon sunduğu gibi sıfırdan bir şablon tasarımı oluşturulmasına da imkan tanır. Canva'da sosyal medya gönderisi, sunum, afiş gibi birçok içerik türü tasarlanabilir. Metin, resim, video, simge ve diğer öğeler eklenerek tasarımlar özelleştirilebilir. Hazırlanan tasarımlar tamamladıktan sonra, tasarım kaydedilebilir veya paylaşılabilir. Canva'nın ücretsiz planında birçok özellik mevcuttur, ancak daha fazla şablon, araç ve içerik için Pro sürümüne geçiş yapabilabilir. Emaze: Emaze, sunumları ve diğer görsel içerikleri sıradanlıktan çıkarıp izleyicileri etkileyecek dinamik ve görsel açıdan zengin tasarımların yapılmasına olanak tanıyan, kullanıcı dostu arayüzü olan; teknik bilgi gerektirmeden herkesin kolayca kullanabileceği bir platform sunan; geniş şablon yelpazesi ve özelleştirme seçenekleri ile tasarım sürecini hızlandırarak zamandan tasarruf edilmesini sağlayan ve bulut tabanlı yapısı sayesinde çalışmaların internet bağlantısı olan herhangi bir cihazdan erişebilmesi ve düzenleyebilmesi imkanı sağlayan çevrimiçi bir platformdur. Prezi: Prezi, geleneksel slayt tabanlı sunumların aksine, daha dinamik ve etkileşimli sunumlar oluşturmaya olanak tanıyan bir sunum yazılımıdır. Prezi; sunumları doğrusal bir sıradan ziyade, bir harita veya tuval üzerinde gezinerek sunma imkanı sunar ve bu durum, konular arasındaki ilişkileri ve genel resmi daha iyi göstermeye yardımcı olur. Animasyonlar, geçişler ve yakınlaştırma efektleri ile sunumlar daha ilgi çekici hale getirilebilir ve izleyicilerin dikkati daha uzun süre korunabilir. Bu sayede dinamik ve etkileşimli sunumların oluşturulmasına olanak sağlar. Prezi, bulut tabanlı bir platform olduğu için çevrimiçi olarak kullanılabilir. Ayrıca, çevrimdışı kullanım için sunumlar indirilebilir. Çeşitli hazır şablonlar ile hızlıca sunumlar oluşturulabilir. Kullanıcılar, kendi tasarımlarını ve içeriklerini ekleyerek sunumları kişiselleştirebilirler. Prezi, sunumlarınızı geleneksel slaytların ötesine taşıyarak, görsel açıdan çarpıcı ve dinamik bir deneyim sunar. Bu sayede, sunum izleyicilerinin dikkatini çekmek ve verilmek istenilen mesajın daha etkili bir şekilde iletilmesi sağlanır. Ayrıca Prezi’nin kullanıcı dostu arayüzü sayesinde, teknik bilgiye sahip olmayanlar bile kolayca profesyonel görünümlü sunumlar hazırlayabilmektedir. Prezi'nin çevrimiçi ve çevrimdışı kullanım olanağı ile sunumlara her zaman ve her yerden erişilebilmektedir.   Kaynak Eryılmaz Toksoy, S. (2020). Dijital İçerik Geliştirme: Sunu Uygulamaları. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 55- 84) içinde. Pegem Akademi, Ankara.

Dijital vatandaşlık kavramından önce vatandaşlık tanımına bakıldığında, TDK (2019b) vatandaşı, “yurttaş” olarak; yurttaşı ise "yurtları veya yurt duyguları bir olanlardan her biri" olarak tanımlamaktadır. Teknolojinin gelişmesi ile dijital araçlar ve uygulamaların kullanımı yaygınlaşmış ve ülkeler bazında içinde bulundukları topluma vatandaşlık bağı ile bağlı olan bireyler, e-devlet, e-vatandaşlık gibi dijital teknolojileri kullanmaya başlamıştır. Dijital vatandaş olarak bir bireyin tanımlanabilmesi için öncelikle dijital araçları kullanarak iletişim kurabiliyor olması gerekmektedir. Uluslararası Eğitim Teknolojileri Topluluğu (ISTE), 21. yüzyıl için teknoloji, yenilikçilik, iletişim, iş birliği, araştırma, sorun çözme ve dijital vatandaşlık gibi yeterlilikler belirlemiştir. Bu yeterlikleri tanımlamadan önce dijital vatandaşlık kavramını açıklamak gerekmektedir. ISTE (2008), dijital vatandaşlık kavramını, bireylerin bilgi ve iletişim teknolojilerini hem yasal hem de etik kurallara uygun bir şekilde, güvenliği gözeterek ve sorumluluk bilinciyle kullanmaları ve çevrimiçi dünyada bu ilkeleri savunup uygulamaları olarak açıklamıştır. Dijital vatandaşın dijital okuryazarlık becerilerine sahip olması gerekmektedir. Dijital vatandaşın dijital araçları ve platformları temel düzeyde kullanılabilmesi yeteneğinin dışında, interneti ve dijital teknolojileri etik, sorumlu ve güvenli bir şekilde kullanması; hak ve sorumluluklarını bilmesi; hangi dijital kanallardan katılım göstereceğini anlaması ve çevrimiçi gizlilik ile güvenliği sağlamak gibi konularda bilgi ve sorumluluk sahibi olması gerekmektedir.  Dijital vatandaşlık konusundaki araştırmalar incelendiğinde Ribble (2011), dijital vatandaşlık için 9 farklı boyut belirlemiştir. Bu boyutlar: Dijital Etik: Bireyin, dijital ortam prosedürlere ve yürütme standartlarına uyması. Dijital İletişim: Bireyin, bilgileri dijital ortamlardan iletmesi. Dijital Okuryazarlık: Bireyin, dijital araçları ve ortamları temel düzeyde kullanabilmesi. Dijital Erişim: Bireyin, topluma dijital olarak katılması. Dijital Ticaret: Bireyin, dijital ortamlarda hem alış hem de satış yapması. Dijital Haklar ve Sorumluluklar: Bireyin, dijital dünyada özgürlük sınırlarını belirlemesi.  Dijital Güvenlik: Bireyin, kendini koruması için dijital ortamlarda önlem alması.  Dijital Sağlık: Bireyin, dijital dünyada hem fiziksel hem de psikolojik iyi olması. Dijital Hukuk: Bireyin dijital dünyadaki eylemlerinden sorumlu olması.  Günlük hayatlarında insanların birbirleri ile iletişim kurarken dikkat ettikleri etik değerler olduğu gibi dijital araçları kullanarak dijital vatandaşların da etik değerlere dikkat etmesi ve etik davranışlar sergilemesi oldukça önemlidir.  Kaynak Yaman, F. (2020). İletişim ve İş Birliği: Dijital Ortamlarda Vatandaşlık, Etik ve Kimlik Yönetimi. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 55- 84) içinde. Pegem Akademi, Ankara.

Teknoloji gün geçtikçe gelişmekte ve dijital teknolojilerin kullanımı günümüzde yaygınlaşmaktadır. Dijital teknolojilerin birçok konuda insan yaşamını kolaylaştıran avantajlarına şahit olunurken dijital ortamlarda gerçekleştirilen saldırılar ile de yüzleşilebilmektedir. Dijital teknolojilerin güvenli bir şekilde kullanılması için öncelikle var olan tehlikelerin farkında olmak gerekmektedir. Aşağıda dijital ortamlardaki tehlikeler ve saldırı girişimleri hakkında bilgiler verilmektedir. Güçsüz Şifreler (Weak passwords) Güçsüz şifreler, kolayca tahmin edilebilir veya kırılabilir olan şifrelerdir. Bu tür şifreler saldırganlar tarafından kolayca ele geçirilebilmektedir. Donanımsal araçlara veya çevrim içi hesaplara erişim için kullanılan parolalar, verilerin güvenliği ve gizliliği açısından temel bir öneme sahiptir. Özellikle sosyal medya, çevrim içi platformlar ya da e-alışveriş hesaplarında güçlü parolalar kullanmaya  dikkat edilmelidir. Güçlü parola oluşturmak için şu yöntemler uygulanabilir: Oluşturulacak parolanın en az sekiz karakter uzunluğunda olmasına dikkat edilmelidir. Parola, büyük ve küçük harfler, rakamlar ve özel karakterler (*, ?, vb.) içermelidir. Hesaplarda kullanılan parolaların birbirinden farklı olmasına özen gösterilmelidir. Kullanılan parolalar, belirli aralıklarla değiştirilmelidir. Kolay tahmin edilmesini önlemek için kişisel bilgileri içeren parolalar kullanılmamalıdır. Ardışık numara veya harflerin kullanılmaması gerekmektedir. Çünkü bu tarz parolaların, saldırganlar tarafından deneme yanılma yöntemiyle veya şifre kırıcı yazılımlar aracılığıyla tahmin edilmesi kolay olmaktadır. Örneğin, "1234567" veya "abc123" gibi parolalar, zayıf parolalar olarak kabul edilebilir.  Omuz Sörfü (Shoulder Surfing) Omuz sörfü, kişisel bilgilerinizin (parolalar, özel dosyalar, internet aktiviteleri gibi) yakın mesafenizdeki kişiler tarafından gizlice izlenmesi işlemidir. Saldırgan, siz fark etmeden parola bilgilerinize veya normal şartlarda erişemeyeceği bilgilerinize, çok yakın bir fiziksel mesafeden kullanmış olduğunuz cihaz üzerinden ulaşmayı hedefler. Bu şekilde size farkettirmeden bilgilerinizi çalabilir. Bu tür omuz sörfü saldırılarına karşı dikkatli olunmalıdır. Sanal Casusluk (Stalking) Saldırganın bir kişiyi internet ortamında (sosyal medya, bloglar, fotoğraf paylaşım siteleri vb.) hedef alarak ona zarar vermek veya onu korkutmak için o kişi hakkında bilgi toplama sürecine denir. Sanal casusluk faaliyetleri, genellikle gizli ve anonim bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Sosyal Mühendislik (Social Engineering) Sosyal Mühendislik bireysel etkileşim yoluyla gerçekleşen ve birden fazla kötü niyetli eylemi içeren bir saldırı türüdür. Bu saldırıda, kurban psikolojik manipülasyonlarla yönlendirilerek güvenlik veya gizlilik ihlallerine sebep olur ya da kişisel bilgilerini başkalarıyla paylaşması sağlanır. İnsanların güvenini, yardımseverliğini, merakını veya korkusunu kullanarak bilgi veya erişim elde etmeye çalışırlar. Sosyal mühendislik saldırıları genellikle belirli bir döngüye dayanır ve bu döngüde saldırganın yapacakları dört aşamada gerçekleşir: 1) Hedefini seçer, bilgi toplar ve saldırı planını yapar.  2) Hedefle iletişim kurarak güvenini kazanır ve kontrolü ele alır.  3) Verileri çalar, bozar veya kötüye kullanır.  4) İzlerini siler ve saldırıyı sonlandırır.  Sosyal mühendislik türleri arasında, belirli saldırı döngülerine sahip olan olta saldırıları ve kimlik avı saldırıları da bulunmaktadır. Olta Saldırıları (Fishing): Olta saldırıları (phishing), siber suçluların kurbanlarını kandırarak hassas bilgilerini (şifreler, kredi kartı bilgileri, kişisel veriler vb.) ele geçirmeye çalıştığı bir sosyal mühendislik saldırısıdır. Olta saldırılarında, kurbanın giriş bilgileri, kredi kartı numaraları gibi hassas bilgileri ifşa etmeleri için saldırganlar tarafından sahte  e-postalar,  web  siteleri veya diğer iletişim biçimlerinin kullanılması ile kandırıldığı bir saldırı türüdür. Bu tür saldırılarda kurbanın duyguları suistimal edilerek kurbanda aciliyet veya korku hissi oluşturarak dikkatsizce işlem yapmasına sebep olmaktadır. Tam tersi bir şekilde kurban ile duygusal bir bağ kurulup güven sağlanarak da bilgi elde edilebilir. Kimlik Avcılığı (Phishing): Kredi kartı verileri, kullanıcı isimleri ve şifreler gibi hassas bilgileri çalmayı hedefleyen bu saldırı biçimi, genellikle e-posta veya anlık mesajlar yoluyla gönderilen ve güvenilir görünen bağlantılarla yapılır. Bağlantıya tıklandığında, cihazlara zararlı yazılım bulaşır. Siber Zorbalık (Cyber-bullying) İnsanların birbirleriyle iletişim kurduğu dijital alanlarda (SMS, mesaj uygulamaları, sosyal medya, forumlar, oyunlar) başkalarına yönelik olumsuz, zarar verici, yalan, kaba, başkalarını utandırmayı veya aşağılamayı amaçlayan içeriklerin paylaşılması ya da yayılması, siber zorbalık olarak tanımlanır. Bu, paylaşımları da kapsar. Yaygın görüldüğü ortamlar: Facebook, Instagram, Snapchat, Twitter gibi sosyal ağlar, kısa mesaj servisleri, anlık mesajlaşma uygulamaları ve e-postalar. Çevrim İçi Dolandırıcılık (Sahtecilik ve Hilecilik) (Online Fraud And Scams) Çevrim İçi Dolandırıcılık, internet üzerinden yapılan dolandırıcılıklar, kullanıcıların sahte web siteleri, e-postalar veya reklamlar yoluyla kandırılarak kişisel bilgilerini vermesi ve bunun sonucunda maddi kayıplar yaşamasıdır. Örneğin, sahte bir online alışveriş sitesinde ödeme yapılmasına rağmen ürün veya hizmetin alınamaması bu duruma bir örnektir.   İnternetin kolay erişilebilirliği ve sosyal medya gibi platformlardaki kullanımının yaygınlığına rağmen, kişisel verilerin işlendiği banka, sağlık, e-devlet gibi daha özel bilgilerin işlendiği alanlarda interneti bilinçli ve güvenli kullanmak için gerekli teknik bilgi ve becerilere sahip olmalıyız.   Kaynak Çolak, C. (2020). Dijital Güvenlik: Donanımsal Teknolojilerde ve Çevrim İçi Ortamlarda Güvenlik. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 385- 421) içinde. Pegem Akademi, Ankara. Emül, Y. & Çubukçu Çerasi, C. (2023). Understanding Social Engineering and Phishing Attacks: An In-Depth Analysis. In: Çevik Tekin, İ. (ed.), Management Information Systems: Digital Transformation Management in Businesses. Özgür Publications.

edX 2012 yılında Harvard Üniversitesi ve MIT iş birliğiyle kurulan edX, 2021 yılında 2U Inc. tarafından satın alınmıştır. Dünyanın önde gelen üniversiteleri ve kuruluşları tarafından sunulan binlerce çevrim içi kursa ev sahipliği yapan platform, geniş bir yelpazede ücretsiz ve ücretli eğitim içerikleri sunarak bireylerin kişisel ve profesyonel gelişimlerine katkı sağlamaktadır. Kullanıcılar, yapay zeka, veri bilimi, işletme, sağlık bilimleri ve daha birçok alanda uzman eğitmenlerden ders alarak, sertifikalar ve hatta akredite online dereceler edinebilirler. Açık kaynaklı yazılım platformu Open edX altyapısını kullanarak, dünya çapında eğitim ve öğretim erişilebilirliğini artırmayı amaçlamaktadır. Kaynak Coursera  Coursera, 2012 yılında Daphne Koller ve Andrew Ng tarafından, dünyanın dört bir yanındaki öğrencilere hayat değiştiren öğrenme deneyimleri sağlama vizyonuyla kurulmuş küresel bir çevrimiçi öğrenme ve kariyer geliştirme platformudur. Coursera, önde gelen üniversitelerden ve şirketlerden çevrimiçi kurslara ve derecelere erişim sağlamaktadır. küresel bir çevrimiçi öğrenme ve kariyer geliştirme platformudur. 350'den fazla önde gelen üniversite ve şirketle ortaklık kurup dünya çapında esnek, uygun fiyatlı, işe yönelik çevrimiçi öğrenim sunmaktadır. Coursera’da ücretsiz veya ücretli kurslar ve sertifika imkanları bulunmaktadır. Kaynak 1, Kaynak 2 Udemy Udemy, 2010 yılının başlarında Eren Bali, Oktay Çağlar ve Gagan Biyani tarafından kuruldu. Udemy, öğrencilere ve yetişkinlere yönelik, profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan kurslarla dolu bir çevrimiçi öğrenme platformudur. Platform hem eğitmenlere seçtikleri konularda çevrim içi kurslar oluşturma imkanı vermekte hem de kurs almak isteyenlere çevrimiçi öğrenme fırsartı sunmaktadır. Eğitmenler, video, PowerPoint sunumları, PDF belgeleri, ses dosyaları, zip dosyaları ve canlı dersler gibi çeşitli içerikleri platforma yükleyebilirler. Udemy’i kimi şirketler (Udemy for Business), çalışanlarını terfi ettirmek için kullanmaktadır. Öğrenciler ise iş ile ilgili becerilerini geliştirmek için Udemy üzerinden kurslar alabilmektedir. 75 binden fazla eğitmen, 250 binden fazla kurs ve 75 dil içeriği ile oldukça zengin bir eğitim platformudur. Udemy’de ücretsiz ve ücretli kurs içerikleri bulunmaktadır. Kaynak FutureLearn FutureLearn, dünya çapında önde gelen üniversiteler ve kurumlarla iş birliğiyle sunulan çeşitli kursları barındıran bir geniş açık çevrimiçi kurslar (MOOC) platformudur. Kullanıcılar, farklı alanlarda geniş bir ders yelpazesi arasından tercih yapabilirler. Her kurs, video dersler, okuma materyalleri, quizler ve forumlar gibi etkileşimli öğrenme araçları ile zenginleştirilmiştir. Bu sayede kullanıcılar, aktif bir öğrenme süreci yaşayabilirler. Kullanıcılar, derslere istedikleri zaman ve yerden erişebildiklerinden esnek bir öğrenme içkanı sunulmaktadır. Platformda hem ücretli hem de ücretsiz içerikler bulunmaktadır. Kaynak Khan Academy  Herkese, her yerde, dünya standartlarında ve ücretsiz bir eğitim imkanı sağlama misyonu olan ve kar amacı gütmeyen bir kurum olan Khan Academy, öğrenmek isteyen herkes için ücretsiz eğitim desteği vermektedir. Öğrenciler, kendi hızlarına göre alıştırmalar yaparak eksik oldukları konularda ilerleme kaydedebilir ve öğrenme süreçlerini hızlandırabilirler. Öğretmenler ise öğrencilerinin bilgi eksikliklerini belirleyip her bir öğrenciye özel ödevler vererek ihtiyaçlarını birebir karşılayabilirler. Matematik ve fen bilimleri gibi bir  çok konuda içerikleri bulunmaktadır.  Sunulan tüm içerikler ise tamamen ücretsizdir. Kaynak Udacity  Udacity , Stanford Üniversitesi tarafından 2011 yılında sunulan ücretsiz bilgisayar bilimi dersleri ile başlayan büyük çaplı açık çevrimiçi kurslar sunan bir platformdur. Platform, hem bireysel öğrenicilere hem de şirketlere yönelik kurslar sunarak, teknoloji alanında kendini geliştirmek isteyen profesyoneller için önemli bir kaynak sağlamaktadır.  Bu çevrim içi eğitim platformu, özellikle teknoloji ve iş dünyasına yönelik Nanodegree (Nano Derece) programlarıyla tanınır. Yapay zeka, veri bilimi, programlama, bulut bilişim ve dijital pazarlama gibi alanlarda eğitimler sunar.  Ücretsiz ve ücretli kurs içerikleri mevcuttur. Kaynak BTK Akademi BTK Akademi, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) bünyesinde, bilgi teknolojileri alanında eğitim ve gelişim fırsatları fırsatlarını desteklemek amacıyla 2017 yılında kurulmuş bir eğitim merkezidir. Sınıf içi ve çevrim içi eğitimlerle bilgi teknolojileri alanında derinlemesine bilgi ve pratik deneyim sunan BTK Akademi, 2.5 milyondan fazla kullanıcıya ulaşan çevrim içi eğitim portalı ile Türkiye’nin dijital dönüşümüne katkı sağlamaktadır.  Bu merkez, hem yeni başlayanlara hem de profesyonellere yönelik çeşitli eğitim programları sunmaktadır. Tüm eğitimler ücretsiz olup, katılımcılara eğitim sonunda sertifika verilmektedir.  Kaynak

İnternette arama yaparken sonuca daha kolay ulaşabilmek için aşağıdaki yöntemler uygulanabilir: Arama Operatörleri Joker Karakterler  Anahtar Kelime Belirleme 1. ARAMA OPERATÖRLERİ Operatör Açıklama Örnek ‘’ ‘’ Arama motoruna girilen anahtar kelimeleri tam olarak girilen sırayla içeren sonuçların listelenmesini sağlar.  "Ankara Kalesi" @ Genellikle sosyal medya ve e-posta gibi belirli platformlarda kullanıcıları aramak, etiketlemek veya bahsetmek için kullanılan önemli bir semboldür. @instagram  # Genellikle sosyal medya etiketleri (hashtagler) ile ilgili arama yapmak için kullanılır. #23Nisan - İstenmeyen kelimeleri hariç tutar. Kaynama noktası- su OR Girilen kelimelerden herhangi birinin olduğu sitelerin arama sonuçlarında listelenmesini sağlar.  Bilgisayar OR tablet AND Arama sorgusunda AND ile birlikte aratılan iki kelimenin ikisinin de bulunduğu sonuçları getirir. Elma AND kırmızı Site Sadece belirli bir web sitesindeki sonuçları göstermek için kullanılır. site:twitter.com #AI inurl URL'sinde belirli bir kelime veya ifade içeren web sayfalarını bulmak için kullanılır. inurl:blog allintitle Aranan kelimelerin tam olarak web sayfasının başlığında yer alması istenildiğinde kullanılır. allintitle:İstanbul tarihi mekanlar relate Belirli bir web sitesini, benzer içeriklere veya konulara sahip diğer web sitelerini bulmayı sağlar. related:wikipedia.org define Bir kelimenin veya ifadenin tanımını hızlıca bulmak için kullanılır. Özellikle karmaşık veya teknik terimlerin anlamlarını öğrende oldukça faydalıdır..  define:fotosentez   2. JOKER KARAKTERLER (Trunsaction) Veri tabanları ve arama motorlarında, bir veya birden fazla karakterin yerini tutmak amacıyla joker karakterler semboller olarak kullanılır. Joker karakterler içinde en çok yıldız (*) ve soru işareti (?) kullanılır. Kullanıcı 'bulut*' ifadesini kullanarak arama yaptığında, 'bulut' kelimesinden üretilmiş farklı kelimeleri barındıran sonuçlar görüntülenir. * işareti, aramalarda bilinmeyen karakterlerin yerine geçerek sonuçları genişletir. Örneğin, *ağzı, “aslanağzı” ve “yavruağzı” sözcüklerini bulur. Soru işareti sembolü, sql ve bazı özel sistemlerde yalnızca bir karakteri temsil etmektedir. Örneğin , "Telefon model A?5" aratıldığında; "Telefon model A75" "Telefon model A25" ve "Telefon model A05" sözcükleri bulunur.  Veritabanları arasında sembol kullanımı farklılık gösterdiğinden, her bir veritabanının kendine özgü sembollerin işlevlerini öğrenmek için 'Yardım' veya 'Arama İpuçları' bölümlerine bakmak en doğrusudur. 3. ANAHTAR KELİME BELİRLEME  Arama yapılırken daha çok net ve anlamlı terimler tercih edilmelidir. Bu terimleri anahtar kelimeler olarak düşünebiliriz. Veri tabanları ve arama motorları, arama sorgularını farklı şekillerde yorumlayabilmektedir. Genellikle cümleyi kelime kelime değil, bir bütün olarak algılarlar. Bu durum, istediğimizden farklı sonuçlar almamıza yol açabilir. Soru cümleleri veya basit cümleler, arama sonuçlarını etkili bir şekilde filtrelemediği için anahtar kelime olarak uygun değildir. Bu sebeple arama yapılırken aratılmak istenilen içeriklerle ilgili iyi seçilmiş anahtar kelimerin kullanılmasında fayda vardır. Arama terimlerinin eş anlamlılarını ve ilgili kavramları içeren bir anahtar kelime listesi oluşturmak, ilk arama yetersiz kaldığında alternatifler sunarak arama sürecini kolaylaştırır. Anahtar kelime listesi oluşturmak için Moradam, WordStream, Wordtracker ve KeywordEye gibi anahtar kelime öneri uyulamaları kullanılabilir.   Kaynak: Çebi, A. (2020). Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu.Pegem Akademi, Ankara.

    Bilgisayar sistemlerinin metin, görüntü, ses gibi farklı veri türlerini işleyerek orijinal içerik oluşturmasında etkilli olan Üretken Yapay Zeka hakkındaki bilgilendirici paylaşımımıza aşağıdaki sosyal medya adreslerimizden ulaşabilirsiniz.                      

    Yapay zeka ile yüz ifadeleri verilen ve seslendirilen Cumhuriyetimizin kurucusu, Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ü ebediyete irtihalinin 85. yıl dönümünde rahmetle anıyoruz.                       

    "Yapay Zeka"ya ilişkin  bilgilendirmeye aşağıdaki sosyal medya adreslerimizden erişebilirsiniz ve bizi takip edebilirsiniz.                     

    Türkiye'de internetin 30. yılına ilişkin  bilgilendirmeye aşağıdaki sosyal medya adreslerimizden erişebilirsiniz ve bizi takip edebilirsiniz.