Üretken Yapay Zekâ (ÜYZ), gelişen teknolojiyle birlikte araştırmalarda sıklıkla kullanılmaktadır. Metinden görüntüye, koddan verilere kadar pek çok içeriği üretmede, araştırma çalışmalarının geliştirilmesinde ve daha birçok konuda ÜYZ’den yararlanılmaktadır. TÜBİTAK, ÜYZ’den yararlanan başvuru sahipleri ve değerlendiriciler için ÜYZ’nin destekleyici kullanım alanlarını, kullanımında dikkat edilmesi gereken konular hakkında tavsiyeleri ve olası riskleri açıkladığı bir rehber yayınlamıştır. Aşağıda bu rehberden bazı bilgiler sunulmaktadır.

1. Başvuru Sahipleri için Destekleyici Kullanımlar ve Tavsiyeler

• Literatür Araştırması ve Özetleme: Üretken yapay zeka akademik yayınları araştırmak ve metin özetlerini oluşturmak için kullanılabilir fakat özetlerin doğruluğu orijinal kaynaklara bakılarak kontrol edilmelidir. 
• Dil ve Üslup İyileştirme: Metin düzenlemelerinde metnin anlamını veya özgün fikrini değiştirmeden dilbilgisi ve yazım denetiminin yapılması için kullanılabilir. ÜYZ aracına herhangi bir içerik verilmeden önce mutlaka verilen içeriğin kişisel veri içermediği, Fikri ve Sınai Mülkiyet (FSM) haklarını ihlal etmediği kontrol edilmelidir.
• Kodlama Yardımı: ÜYZ, kod üretiminde, mevcut kodlardaki hataların ayıklanması ve kodun işlevinin açıklanması için kullanılabilir ancak üretilen kodun doğruluğu, verimliliği, güvenliği ve potansiyel lisans sorunları mutlaka kontrol edilmelidir.
• Fikir Geliştirme ve Beyin Fırtınası: ÜYZ, proje sahibinin özgünlüğünü koruması şartıyla yeni araştırma soruları, hipotezler veya metodolojik yaklaşımlar üzerine fikir üretmek için kullanılabilir. 
• Veri Görselleştirme Önerileri: Birçok ÜYZ, görsel üretimi özelliği barındırmaktadır. Görsellerin ve içeriklerin yapay zekâ ile oluşturulduğu ve kullanıldığı durumlarda, TÜBİTAK'a yapılan başvurularda mutlaka görsellerin ve içeriklerin yapay zekâ ile oluşturulduğu ve kullanılan yapay zekâ aracı belirtilmelidir.  

Başvuru Sahipleri için ÜYZ Kullanım Riskler

1. Yanlış Bilgi Üretimi: ÜYZ, ikna edici ama yanlış bilgi, sahte referans veya uydurma veri üretebilir. 

2. Algoritmik Önyargı: ÜYZ modelleri, eğitim verilerinde var olan toplumsal önyargıları yansıtabilir veya algoritma tasarımındaki kusurlar nedeniyle belirli grupların lehine veya aleyhine; proje önerisi dilinde, önerilen yöntemde veya beklenen etkilerde hatalı ve adaletsiz sonuçlara sebep olabilir.

3. Fikri ve Sınai Mülkiyet İhlali: ÜYZ çıktılarının başkalarına ait mevcut FSM hakları ile korunan veriler olma ihtimali vardır. Bu sebeple FSM haklarıyla korunan ve ÜYZ ile üretilen çıktıların başkaları tarafından izinsiz kullanımı FSM haklarını ihlal edebilir.

4. Veri Gizliliği/ Güvenliği İhlali: Gizli, kişisel veya yayınlanmamış verilerin, halka açık ve üçüncü taraflara ait ÜYZ araçlarına aktarılması (prompt veya dosya olarak eklenmesi), ciddi veri gizliliği/güvenliği ihlallerine sebep olabilir. Çünkü ilgili ÜYZ sağlayıcıları tarafından ÜYZ’ye aktarılan veriler, saklanabilir, analiz edilebilir, başkaları ile paylaşılabilir veya gelecekteki modellerin eğitiminde kullanılabilir.  araçlarına girilmesiyle verilerin açığa çıkması, KVKK ihlali. Bu gibi durumlar, gizliliğin ihlaline, fikri ve sınai mülkiyet kaybına ve KVKK ihlaline sebep olabilir.

Yasaklanan Kullanımlar

1. Başka Çalışmaların İzinsiz Kullanımı veya İntihal 

2. Yanıltıcı veya Sahte Bilgi Üretme

3. Gizli veya Hassas Verilerin ÜYZ Araçlarına Girilmesi

2. Değerlendiriciler İçin Kurallar ve Tavsiyeler  

1. TÜBİTAK Değerlendiricilerinin (hakemler, panelistler, danışmanlar, izleyiciler vb.), değerlendirme göreviyle ilgili herhangi bir amaçla ÜYZ araçlarını kullanması, kesinlikle yasaktır. 

2. Önerinin güçlü veya zayıf yönlerini belirlemek yasaktır. 

3. Bireysel değerlendirme raporlarını veya eleştirilerini yazdırmak veya taslaklarını oluşturmak yasaktır.

4. Panel toplantıları için not hazırlamak veya panel sırasında tartışmalara yardımcı olması amacıyla kullanmak yasaktır.

5. İzleme ziyaretleri sonrası hazırlanacak izleyici raporlarının taslaklarını oluşturmak veya içerik üretmek yasaktır.

6. Değerlendirme ile ilgili herhangi bir metni (örneğin, e-posta taslakları) oluşturmak yasaktır.

Değerlendiriciler, yasaklanan ÜYZ araçlarını, değerlendirme ve izleme sürecinin her aşaması (bireysel değerlendirme, panel toplantıları, raporlama) için geçerli olmak koşuluyla kullanamaz. Yasak kapsamına giren bazı aşamalar aşağıda verilmiştir ancak TÜBİTAK bunlarla sınırlı olmayacak şekilde, değerlendiricilerin hiçbir aşamada yasaklanmış ÜYZ araçlarını kullanamayacaklarını belirtmiştir.

Sonuç olarak tüm değerlendirme süreçlerinde yasaklanmış ÜYZ araçları kesinlikle kullanılamaz.

Destek süreçlerinde Üretken Yapay Zekânın sorumlu ve güvenilir kullanımı hakkında daha detaylı bilgi almak için TÜBİTAK'ın yayınlamış olduğu rehberi inceleyebilirsiniz.