Dijital vatandaşlık kavramından önce vatandaşlık tanımına bakıldığında, TDK (2019b) vatandaşı, “yurttaş” olarak; yurttaşı ise "yurtları veya yurt duyguları bir olanlardan her biri" olarak tanımlamaktadır. Teknolojinin gelişmesi ile dijital araçlar ve uygulamaların kullanımı yaygınlaşmış ve ülkeler bazında içinde bulundukları topluma vatandaşlık bağı ile bağlı olan bireyler, e-devlet, e-vatandaşlık gibi dijital teknolojileri kullanmaya başlamıştır.

Dijital vatandaş olarak bir bireyin tanımlanabilmesi için öncelikle dijital araçları kullanarak iletişim kurabiliyor olması gerekmektedir.

Uluslararası Eğitim Teknolojileri Topluluğu (ISTE), 21. yüzyıl için teknoloji, yenilikçilik, iletişim, iş birliği, araştırma, sorun çözme ve dijital vatandaşlık gibi yeterlilikler belirlemiştir. Bu yeterlikleri tanımlamadan önce dijital vatandaşlık kavramını açıklamak gerekmektedir. ISTE (2008), dijital vatandaşlık kavramını, bireylerin bilgi ve iletişim teknolojilerini hem yasal hem de etik kurallara uygun bir şekilde, güvenliği gözeterek ve sorumluluk bilinciyle kullanmaları ve çevrimiçi dünyada bu ilkeleri savunup uygulamaları olarak açıklamıştır. Dijital vatandaşın dijital okuryazarlık becerilerine sahip olması gerekmektedir. Dijital vatandaşın dijital araçları ve platformları temel düzeyde kullanılabilmesi yeteneğinin dışında, interneti ve dijital teknolojileri etik, sorumlu ve güvenli bir şekilde kullanması; hak ve sorumluluklarını bilmesi; hangi dijital kanallardan katılım göstereceğini anlaması ve çevrimiçi gizlilik ile güvenliği sağlamak gibi konularda bilgi ve sorumluluk sahibi olması gerekmektedir. 

Dijital vatandaşlık konusundaki araştırmalar incelendiğinde Ribble (2011), dijital vatandaşlık için 9 farklı boyut belirlemiştir. Bu boyutlar:

1. Dijital Etik: Bireyin, dijital ortam prosedürlere ve yürütme standartlarına uyması.

2. Dijital İletişim: Bireyin, bilgileri dijital ortamlardan iletmesi.

3. Dijital Okuryazarlık: Bireyin, dijital araçları ve ortamları temel düzeyde kullanabilmesi.

4. Dijital Erişim: Bireyin, topluma dijital olarak katılması.

5. Dijital Ticaret: Bireyin, dijital ortamlarda hem alış hem de satış yapması.

6. Dijital Haklar ve Sorumluluklar: Bireyin, dijital dünyada özgürlük sınırlarını belirlemesi. 

7. Dijital Güvenlik: Bireyin, kendini koruması için dijital ortamlarda önlem alması. 

8. Dijital Sağlık: Bireyin, dijital dünyada hem fiziksel hem de psikolojik iyi olması.

9. Dijital Hukuk: Bireyin dijital dünyadaki eylemlerinden sorumlu olması. 

Günlük hayatlarında insanların birbirleri ile iletişim kurarken dikkat ettikleri etik değerler olduğu gibi dijital araçları kullanarak dijital vatandaşların da etik değerlere dikkat etmesi ve etik davranışlar sergilemesi oldukça önemlidir. 

Kaynak

Yaman, F. (2020). İletişim ve İş Birliği: Dijital Ortamlarda Vatandaşlık, Etik ve Kimlik Yönetimi. A. Çebi (Ed.), Dijital Yeterlik: Dijital Çağda Dönüşüm Yolculuğu (3. Baskı, s. 55- 84) içinde. Pegem Akademi, Ankara.